Bouwstenen voor breedvormend onderwijs
In het Programma Breedvormend Onderwijs hebben we samen ruimte gecreëerd om te werken aan breedvormend onderwijs dat recht doet aan ieder kind. De inzichten uit het programma hebben we onder andere verwerkt in zes bouwstenen voor breedvormend onderwijs: Professioneel Zelfverstaan, Wereldgerichtheid, Intentioneel Pedagogisch-didactisch Handelen, Breedvormend Curriculum en Toetsing, Pedagogisch Leiderschap, en Lerende en Onderzoekende Organisatie.
Als je aan de slag gaat of al bent, naar welke onderdelen van je onderwijs kun je dan kijken? Zie het als een bril waardoor je zelf je onderwijs kunt evalueren of als elementen om ontwikkelingen mee in gang te zetten of richting te geven. Dat kan op de laag van de school, met oog voor de leerling, de leerkracht, de schoolleider en de schoolorganisatie, maar ook op de laag van de opleiding, met oog voor de student, de opleider en de opleidingsorganisatie. De bouwstenen bieden geen kant-en-klare methoden voor breedvormend onderwijs, maar bestaan uit bronnen, inspiratie, taal en vragen die mogelijk helpen om breed te denken, kijken, handelen, ervaren en voelen. Rechtdoen aan de hele mens en dus ook het hele kind vraagt ook een werkwijze die de verschillende dimensies van het mens-zijn meeneemt.
In dit bouwstenenmodel tonen we hoe intenties en uitgangspunten van breedvormend onderwijs zichtbaar kunnen worden in verschillende domeinen van het onderwijs en welke processen bij kunnen dragen aan het vormgeven daarvan. Bij ‘Theorie & uitleg’ lees je een theoretische inleiding op de desbetreffende bouwsteen, bij ‘Uit de praktijk’ kun je verhalen van scholen en opleidingen lezen die illustreren hoe hier in de praktijk aan gewerkt wordt, en bij ‘Aan de slag’ kun je handvatten vinden om zelf met de bouwsteen te werken.
Je zult soms misschien denken ‘Hé, hoort dat niet bij een andere bouwsteen?’ of even moeten zoeken hoe je de betreffende bouwsteen er precies in terugziet. Dat is niet gek, omdat de bouwstenen allemaal met elkaar verbonden zijn en ook op veel verschillende manieren zichtbaar kunnen worden. Soms lees je uitwerkingen waar we tevreden over zijn, soms lees je juist de doodlopende paden die bewandeld zijn, of de worstelingen waar we nog niet uit zijn. We hopen dat de verhalen uitnodigen om zelf de zoektocht aan te gaan en helpen bij het maken of vermijden van bepaalde keuzes.
Uitgangspunten
Bij het werken aan breedvormend onderwijs vertrekken we vanuit onze intentie of pedagogische opdracht: wat beogen we voor kinderen? Als we spreken van de ‘pedagogische opdracht’, hebben we het over de bedoeling of het waartoe van onderwijs. Waar wil je vanuit jouw rol in het onderwijs aan bijdragen?
Binnen het Programma Breedvormend Onderwijs hebben we onze opdracht als volgt geformuleerd: “Met breedvormend onderwijs beogen we het opgroeien van kinderen die verbonden zijn met zichzelf, de ander en de wereld, en vanuit hun eigen talenten en interesses van betekenis kunnen en willen zijn in de samenleving.”
Daartoe is het van belang dat kinderen zich in de volle breedte kunnen ontwikkelen, waarbij alle dimensies van hun mens-zijn (fysiek, sociaal, emotioneel, cognitief, creatief, spiritueel en moreel) gezien, gewaardeerd en gestimuleerd worden.
Als we dan kijken naar de rol van het onderwijs in dit ‘waartoe’, gaat het niet alleen om het ontdekken van wie je bent en wilt zijn in relatie tot de wereld (subjectificatie), maar ook om een oriëntatie op hoe de wereld in elkaar zit en hoe we met elkaar omgaan (socialisatie) en het verwerven van kennis, vaardigheden en inzichten om toegerust te zijn voor deze wereld (kwalificatie). Deze domeinen, zoals geformuleerd door onderwijsfilosoof Gert Biesta, staan niet los van elkaar, maar dragen juist in hun samenhang bij aan ontwikkeling.
We denken dat het werken aan deze pedagogische opdracht niet alleen bijdraagt aan het floreren van kinderen, maar ook van de samenleving. We streven naar een menswaardige, inclusieve, democratische en duurzame samenleving en zien daarin ook een rol weggelegd voor het onderwijs. Maar waar baseren we deze brede opdracht aan het onderwijs eigenlijk op en waarom vinden we dit zo belangrijk?
