Opgroeien in adversity en wat dit betekent voor kinderen en onderwijzers stond centraal tijdens de bijeenkomst in Zwolle op 8 juni 2023. Na een informatiesessie over de impact van (financiële) schaarste gingen we in twee ronden in gesprek naar aanleiding van het stuk dat is geschreven over adversity. Ook waren er presentaties van een aantal studenten over hun afstudeerproject.
Bijdrage van de Zwolse armoederegisseur
Nathalie Rozenveld, armoederegisseur bij de gemeente Zwolle, vertelde over welke impact het heeft op mensen wanneer zij financieel niet kunnen rondkomen. Schaarste leidt tot toxische stress, dat een groot effect heeft op het gedrag en de keuzes die mensen maken. We denken hierbij vaak alleen aan schaarste in geld, maar het gaat juist ook om schaarste in vertrouwen, veiligheid en tijd. Als je je dat realiseert, ontstaat er meer begrip voor het gedrag en de keuzes van kinderen en hun ouders, die in armoede leven.
Contemplatieve dialoog over ‘adversity’
Het eerste gesprek, dat plaatsvond in de vorm van een contemplatieve dialoog, ging over de door de verdiepingsgroep geschreven tekst waarin de term ‘adversity’ wordt beschreven in relatie tot onderwijs en de rol van de school en leraar hierin. De tekst riep allerlei reacties en vraagstukken op, waarbij een aantal thema’s nadrukkelijker terugkwamen in de gesprekken.
Bijvoorbeeld over de vraag ‘Doe ik het wel goed?’, en of we die misschien kunnen vervangen door de vraag ‘Doe ik het goede voor de leerlingen?’. Je hebt het perspectief van je studenten en leerlingen nodig om die vraag te kunnen beantwoorden. Hiervoor is ruimte nodig om je open te kunnen stellen voor anderen en om nieuwsgierig te blijven en studenten te bevragen. En met elkaar te bespreken wat het goede is vanuit ieders perspectief.
Vragen die hieruit voortkwamen zijn: Hoe organiseer je hiervoor structuren en hoe faciliteer je dit? In de tekst over adversity wordt gesproken over ‘collective teacher efficacy’. Professioneel zelfverstaan is niet genoeg; ook elkáár verstaan is belangrijk om de stem van de leerling te kunnen horen en te laten ontwikkelen.
Wanneer zich situaties voordoen die voor onrust en onbegrip zorgen binnen de klas, doordat leerlingen zich bijvoorbeeld anders gedragen of anders over dingen denken en hier uitspraken over doen, is dit een aanleiding voor de leraar om de dialoog hierover met elkaar aan te gaan. Niet met het doel elkaar te overtuigen, maar om over elkaars mening te leren en van elkaar te leren. Als leraar heb je op dat moment de verantwoordelijkheid om te werken aan de ‘sense of belonging’ voor iedere leerling, verschillen en perspectieven te benutten en om verbinding en veiligheid te behouden in de klas.
Wat vraagt dit alles nu van het opleiden?
Tijdens het tweede gesprek gingen we in op de mogelijkheden die er zijn voor de onderwijzer en in deze specifieke groep voor de opleider van aankomende leerkrachten.
Naar voren kwam de behoefte om meer tijd te hebben om met studenten te vertragen, om te reflecteren en te evalueren met elkaar. Dit zou een onderdeel van de onderwijsuren mogen zijn. Dit betekent dat er tijd wordt ingeroosterd om het te hebben over de gedeelde visie, de kwaliteit en activiteiten.
We spraken ook over de onveiligheid die kan voortkomen uit adversity. En dat onbegrepen gedrag altijd ergens vandaan komt. Houden we daar oog voor, dan houden we de deur open. En als je als leraar goed weet wie jij bent, niet alleen je waarden, maar ook je persoonlijke triggers, helpt dat. Toekomstige leraren hierin begeleiden en sterken is dus ook een belangrijke uitdaging voor de opleiding.
Bijdrage van studenten
Vier studenten waren aanwezig om deel te nemen aan de gesprekken, waarvan drie met veel enthousiasme hun afstudeerproject presenteerden, dat zij in het kader van Whole Child Development deden. Deze projecten gingen over gamification in het onderwijs, het betrekken van culturele achtergronden van leerlingen en mindfulness als leerkrachtvaardigheid.
In de gesprekken benadrukten zij onder andere het belang van het perspectief van studenten en leerlingen en deelden zij hier ervaringen over. Ook werden mooie voorbeelden vanuit het praktijkonderwijs gedeeld.
De mooie gesprekken, de bijdrage van de armoederegisseur, en de enthousiaste presentaties van de studenten, maakten dat we een rijke verdiepingsslag hebben kunnen maken op het thema ‘adversity’. Het position paper wordt op basis van deze middag verder aangepast, waarna we het breder zullen delen!
Voor wie de artikelen en scripties van de studenten wil ontvangen, die kun je opvragen bij Jael de Jong-Weissman. De scriptie van Elise Koetsveld over multicultureel onderwijs (Driestar), kun je bij Willemijn opvragen.