Op 16 juni sloten we het tweede WCD-programmajaar af; in de prachtige omgeving die Jeugdland Amsterdam heeft gecreëerd. Bijna alle partners waren aanwezig en van een aantal opleidingen en scholen kwamen ook docenten, leerkrachten of studenten mee. Deze dag stond in het teken van verbinding, uitwisseling en bewustwording op kernthema’s waarin we iets te doen hebben.

De uitwisseling van ervaringen, inzichten en opbrengsten vond plaats door middel van een ‘oogstcarrousel’. Alle scholen en opleidingen en de programmaonderzoekers lieten in een korte bijdrage iets zien van het afgelopen jaar. Wanneer en waardoor ontstond beweging? Hoe werkt dat door? Waar wordt mee geworsteld?

Vervolgens konden we kiezen uit drie gesprekvormen die begeleid werden door Building Conversation: ‘het onmogelijke gesprek’, ‘het agonistische gesprek’ en ‘het parlement van de dingen’. Hierin stonden belangrijke thema’s en dilemma’s die een rol spelen binnen het programma centraal.

De carrousel toonde een bonte mix van benaderingen, waarin zichtbaar werd hoe ieder op geheel eigen wijze invulling geeft aan WCD. Er zijn verschillen in inhoud en vorm, maar de deelnemers ervaren ook een sterke gezamenlijke drive en vergelijkbare energie, zo was terug te lezen in de reflecties. Ook werden mooie voorbeelden gezien van ‘het verschijnen’ van leraren en het mogelijk maken van ‘het verschijnen’ van leerlingen. Er is moed en kwetsbaarheid voor nodig om je te verbinden met de ander en iedereen echt te zien, zo werd er opgemerkt.

Nynke van de Hogeschool Leiden en Marlies van OBS De Globe vertelden plenair over hun samenwerking, een indrukkende teamdag op De Globe en de ervaringen met een systemische tafelopstelling. Een inzicht wat daaruit naar voren kwam is dat we kinderen in adversity niet moeten willen redden uit hun wijken, maar moeten toerusten en ondersteunen in hun eigenheid.

Het gesprek hierover werd letterlijk en figuurlijk onderbroken door Lotte van Building Conversation, die haar ongenoegen uitte over het praten over adversity in een in haar ogen niet-divers gezelschap. Haar interventie, maar zeker ook de wijze waarop ze dit deed, heeft veel mensen geraakt. Het werd door sommigen ervaren als aanvallend of (ver)oordelend, waarbij openheid en kennis van onze achtergronden ontbrak. Het ongemak werkte nog door in de gesprekken die volgden, waarbij ook wel erkend werd dat het goed is de worsteling met dit thema niet uit de weg te gaan en het ongemak echt aan te kijken. Maar kunnen we ook iedereen écht als mens zien, zonder ook bij het steunen of verdedigen mensen weer in hokjes in te delen? In het ‘onmogelijke gesprek’ schreven de deelnemers over een eigen ervaring waarin zij zich volledig of juist helemaal niet op hun plek hadden gevoeld en zichtbaar konden zijn. De verhalen werden voorgelezen zonder in gesprek te gaan en in een tweede schrijf- en voorleesronde deelden deelnemers wat de eerste ronde opriep.

Pas daarna startte de verdere uitwisseling, waarbij ook veel stiltes vielen. De sessie heeft deelnemers gevoed of zelfs diep geraakt. “Het is goed om af en toe stilgezet te worden bij het hoe en waarom. Mensgerichtheid, zonder oordeel en moed…” Bij het agonistische gesprek werden verschillende perspectieven tegenover elkaar gezet om ze via methodieken van deep democracy met elkaar in gesprek te brengen. ‘Kennis’ stond hierbij lijnrecht tegenover ‘vrije ontwikkeling’. Deelnemers ervaarden de waarde van het benoemen van verschillen, maar worstelden ook wel met de bewuste polarisatie en een gebrek aan verbinding in deze vorm. Dat ook de plek van kennis en basisvaardigheden binnen breed vormend onderwijs een thema is waar we mee worstelen, en die aandacht vraagt, werd hierin goed zichtbaar.

In ’het parlement van de dingen’ kregen verschillende voorwerpen een rol toebedeeld in een gesprek over ‘de school van de toekomst’. Deelnemers vertolkten de stem van deze ‘actanten’. Rollen beperkten zich hier niet tot betrokken mensen, maar stonden bijvoorbeeld ook voor ‘de macht’, ‘de boom’, ‘het verlangen’ of ‘de toekomst van het kind’. Welke wijsheid, welke krachten spelen een rol in hoe we ons onderwijs vormgeven?

Een inzicht naar aanleiding van deze dag was bij sommigen ook dat we elkaars perspectief eigenlijk onvoldoende kennen. Realiseren we ons wel welke diversiteit er binnen deze groep is? Misschien heeft deze dag de verschillen meer zichtbaar gemaakt. Leidt dat tegelijkertijd tot meer verbinding? Aziza benadrukte in haar afsluiting de gezamenlijkheid. We staan samen voor de uitdaging om voorbij de grenzen te kijken waar we nu tegenaan lopen. Hoe kunnen we andere perspectieven echt ontmoeten en daarvan leren? We hebben onszelf het afgelopen jaar onderbroken en gezocht naar wat ons eigen perspectief is, maar realiseren ons steeds meer dat we andere perspectieven missen. Wat Aziza hoorde in alle verhalen van vandaag, is het belang van de pedagogiek van bemoediging. Zowel voor leerlingen als studenten willen we een proces inrichten dat bemoedigt, zodat zij kunnen groeien in het kennen van zichzelf en verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen voor de makkelijke en moeilijke dingen in het leven. Het belang van relatie, ontmoeting en verbinding klinkt door in de verhalen van leerlingen en studenten; zij voelen zich gezien en serieus genomen. Leraren willen we het gevoel geven dat ze ertoe doen voor hun leerlingen en hen perspectieven en handelingsrepertoire aanreiken waardoor zij hun onderwijs grondig en doordacht vorm kunnen geven, en tegelijkertijd in het moment en in de ontmoeting beweeglijk kunnen zijn en iets anders kunnen laten gebeuren. Alle indrukken van deze dag en het afgelopen jaar konden we bespreken tijdens een heerlijke maaltijd en zullen verder doorwerken gedurende een hopelijk mooie zomer. Genoeg materiaal om volgend jaar weer mee aan het werk te gaan!