Op vrijdag 29 november is het zover: dan komen we samen in de Tolhuistuin in Amsterdam om gezamenlijk verder te bouwen aan breedvormend onderwijs! Middels twee workshoprondes – één in de ochtend en één in de middag – van 75 minuten ga je zelf aan de slag met breedvormend onderwijs en de bijbehorende bouwstenen. Op de ochtend van het festival maak je bij binnenkomst een keuze van welke workshops je wilt volgen.
Hieronder vind je een overzicht van de workshops per dagdeel. Scroll iets verder voor een beschrijving van elke workshop.
‘s Ochtends
Bemoediging
Door Merlijn Wentzel (NIVOZ)
“The kids who need the most love will ask for it in the most unloving of ways”
Bij het lezen van deze (bekende) uitspraak denk je misschien meteen aan één of enkele kinderen uit je klas, school of directe omgeving. Het zijn de ontmoedigde kinderen. Kinderen voor wie je heel graag ‘het goede’ wil doen zodat zij ook constructief gedrag kunnen laten zien, maar bij wie dat zo moeilijk is omdat je tegen ingewikkelde gedragspatronen aanloopt.
Het concept bemoediging geeft niet direct pasklare antwoorden op deze pedagogische worsteling, maar wel inzicht en een nieuw handelingsperspectief. Bemoediging is een pedagogische grondhouding met een duidelijke intentie: het kind sterker maken. Aan de hand van voorbeelden, filmfragmenten en casussen verkennen we de begrippen ontmoediging en bemoediging, en komen we tot praktische handvatten.
Het innerlijk atelier
Door Roosien Verlaan (beeldend kunstenaar, ritueel ontwerper)
Net als in het atelier van een kunstenaar, waar dingen verzameld liggen op de plank, soms enkel om de mogelijkheid in zich te dragen, heeft ook elk mens een reservoir aan niet-geleefde mogelijkheden.
In deze workshop gaan we op zoek naar de niet-geleefde mogelijkheden van leraren, leerlingen en beleidsmakers. We brengen samen met elkaar in beeld wat de mogelijkheden zijn die we (nog) niet hebben verkend of geleefd.
Spanning tussen breedvormend onderwijs en verantwoording
Door Wouter Modderkolk (Stichtse Vrijeschool, Erasmus Universiteit), Maaike Kramer (Eerste Westlandse Montessorischool Monster) en Saar Frieling (HS Leiden)
In deze workshop onderzoeken we het spanningsveld tussen bedoeling en verantwoording in breedvormend onderwijs. Hoe behoud je de inhoudelijke en praktische ruimte die nodig is voor leraren en leerlingen om zich tot zichzelf, elkaar en de wereld te verhouden? Is dat mogelijk zonder je te keren tegen (de van buitenaf) opgelegde doelen en verwachtingen?
We bekijken de mini-documentaire Geraakt worden; van onmacht naar moed waarin met behulp van kunstenaars de ruimte wordt opgezocht om met elkaar over deze thematiek te spreken. Vervolgens gaan we met elkaar in (contemplatief) gesprek op zoek naar onze eigen geraaktheid, moed en vormkracht.
De fysieke dimensie van onderwijs
Door Judith Hazeleger (theatermaker, speler Jacob Ahlbom, docent HKU)
In deze workshop zullen we middels beweging en waarneming onderzoeken hoe we de fysieke dimensie in het onderwijs ervaren. Gaandeweg creëren we hierdoor meer bewustzijn van de fysieke dimensie van onze dagelijkse (onderwijs)praktijk.
Judith Hazeleger is mimespeler van beroep: een vakgebied dat zich grotendeels buiten de taal begeeft en grote aandacht heeft voor de fysieke dimensie.
Verbind (leef)werelden door ‘cultureel responsief lesgeven’
Door Farida Yahyaoui (NIVOZ)
Cultureel responsief lesgeven (CRL) is een bewezen manier van lesgeven als het gaat om onderwijs vanuit verbondenheid en het verhogen van de betrokkenheid en motivatie van je leerlingen. Ook draagt CRL bij aan kansengelijkheid in het onderwijs.
Wat houdt cultureel responsief lesgeven precies in? Wanneer ben je écht cultureel responsief? Wat vraagt het van de docent en van de school? In een interactieve bijeenkomst wisselen we hierover uit en kijken we samen hoe je CRL kunt integreren binnen je eigen dagelijkse lespraktijk, zodat jij het verschil kunt maken voor jouw leerlingen en jouw school.
Verken je rol vanuit regeneratief perspectief
Door Koen Wessels (School of regenerative educators)
In deze workshop nodigt Koen Wessels je uit om jouw professionele rol met betrekking tot brede vorming te verkennen vanuit twee regeneratieve principes. Dit doen we aan de hand van praktijkverhalen, verstilling en dialoog, met ruimte voor een wandeling in tweetallen.
Het eerste principe is werken vanuit potentiebewustzijn. Het tweede principe is regeneratie als gelaagd proces. Ontwikkeling van jezelf, van je team en van het grotere geheel of systeem waarbinnen je werkt, gaan hand in hand. Waar moedigt jouw potentiebewustzijn je toe aan op elk van deze drie lagen?
Omgang met kwetsbaarheid binnen het onderwijs
Door Lotte van den Berg (theatermaker)
Als kunstenaar ontwikkelt Lotte van den Berg werkvormen waarin moed en levenslust worden onderzocht via de ingang van kwetsbaarheid en sterfelijkheid. Onder de titel Didactiek van de Sterfelijkheid gaat Lotte aan het werk, zoekend naar manieren van delen, denken, doen en maken die zowel leraren als leerlingen kunnen bijstaan in de omgang met momenten van onvermogen, onmacht en kwetsbaarheid.
Tijdens de workshop bespreken we werkervaringen in relatie tot deze thematiek en gaan we met elkaar aan de slag vanuit de overtuiging dat sterfelijkheid een ingang tot onze levenskracht is.
Pedagogisch leiderschap
Door Anouk Liebrand (NIVOZ)
Deze workshop biedt je de kans om stil te staan bij jouw rol als formeel of informeel leider in het onderwijs. Hoe draag jij bij aan de ontwikkeling van jezelf en anderen, het versterken van de onderwijsgemeenschap en het waarborgen van de pedagogische opdracht? Ontdek hoe je leiding kunt geven vanuit gedeelde waarden en hoe je anderen inspireert en bemoedigt om hun eigen pedagogisch leiderschap te ontwikkelen.
Samen gaan we in gesprek over de verantwoordelijkheid die we dragen in het onderwijs en hoe we deze op een congruente manier vorm kunnen geven. Deze sessie biedt ruimte voor reflectie, dialoog en praktische handvatten.
Onderwijs als kunst en kunst in het onderwijs
Door Rik ten Cate (beeldend kunstenaar, pedagoog)
In deze workshop gaan we met onze handen aan het werk om te kijken naar het werk dat uit onze handen komt. Door een eenvoudige oefening met klei kunnen we ervaren dat we ons leven en ons werk op verschillende manieren kunnen bekijken: als uitvoering van opdrachten en vragen van buiten, en als uitdrukking van opdrachten en vragen vanuit een bron binnenin.
De vraag die verschijnt is: wat betekent het precies als wij onszelf en elkaar als kunstenaars gaan beschouwen?
Stemmingmakerij: in gesprek met jongeren over onderwijs
Door Daniel Groener en leerlingen van Onderwijsroute 10-14
In een tent, onder het genot van een vuurtje en een kopje chocolademelk, gaan jongeren in gesprek met jullie, als professionals in het onderwijs, over de vragen en opvattingen die zijzelf over onderwijs hebben. Zij hebben verschillende vormen bedacht om dit gesprek te voeren, bijvoorbeeld aan de hand van rollenspellen en stellingen.
Dit is een unieke kans om de stem van de student te ervaren en te ontdekken hoe dit kan bijdragen aan jouw professionele zelfverstaan. Wat zien en verwachten jongeren van het onderwijs en wat is jouw rol daarin? Deze workshop biedt een waardevolle gelegenheid om samen met leerlingen na te denken over onderwijsinnovatie met de leerling als inspirator.
Adversity als uitdaging: bouwen aan een gemeenschappelijke wereld
Door Hieke van Til (Spring, HS Leiden)
De workshop richt zich op drie belangrijke uitdagingen in het onderwijs:
- Verbinden met de leefwereld van leerlingen.
- Reflecteren op verschillen.
- Onderwijs vormgeven waarin álle kinderen zich gezien, gewaardeerd en uitgedaagd voelen om zich breed te ontwikkelen.
Tijdens deze workshop organiseren we een World Café (Brown, 2002) waarbij deze uitdagingen worden uitgewerkt in concrete vragen die uitnodigen tot kritische reflectie en het delen van inspirerende voorbeelden (‘good practices’).
’s Middags
In gesprek met de bouwstenen
Door Leone de Voogd (NIVOZ)
In de plenaire sessie na de lunch worden zes bouwstenen gepresenteerd. In deze workshop gaan we zelf aan de slag: we oefenen met de dialoog over breedvormend onderwijs aan de hand van deze bouwstenen.
In deze workshop loop je langs de zes bouwstenen, waarmee je kort kennismaakt via een audiofragment. Bij elke bouwsteen voer je een dialoog met één andere deelnemer naar aanleiding van de hierbij geformuleerde vragen. Zo kun je je eigen onderwijspraktijk en -visie vanuit steeds een ander oogpunt belichten. We laten telkens ook iets van onze inzichten of nieuwe vragen achter, zodat we samen verder invulling geven aan de bouwstenen.
Kiza Magendane en Peter van Olst over dialoog en identiteit
Door Kiza Magendane (De Nieuwe Kamer) en Peter van Olst (Driestar Educatief)
Als follow-up van zijn bijdrage interviewt Kiza Magendane lerarenopleider Peter van Olst. Peter deed voor Driestar Hogeschool een promotieonderzoek naar het verenigen van een sterke eigen identiteit met de openheid naar de brede samenleving die van leraren mag worden verwacht.
Aan de hand van enkele kunstwerken uit Peters proefschrift komt het verlangen ter sprake om in onze veelkleurige samenleving verbinding te zoeken en te houden. In diverse gespreksronden verkennen de deelnemers hoe etnische, culturele, religieuze, politieke, sociale en seksuele diversiteit een plek kan krijgen in gesprekken die mogen schuren, zeker in de oefen- of tussenruimte die we in het onderwijs willen bieden.
De school als familiecentrum
Door Erwin Bolt (OBS De Globe)
De Globe is een school in een Amsterdamse wijk waarin relatief veel gezinnen te maken hebben met maatschappelijke organisaties. De Globe verenigt deze organisaties in een familiecentrum, afgeleid van het concept van de familieschool, waarin ze onderwijs, zorg en welzijn combineren. Door zoveel mogelijk werelden samen te brengen in het familiecentrum hoopt De Globe meer inzicht te krijgen in de leefwereld van het kind.
In deze workshop gaan we in op de rol van de school in het maatschappelijk veld. Vervolgens gaan we onderzoeken welke vragen deze aanpak oproept voor je eigen praktijk en hoe het voorbeeld van het familiecentrum voor jouw praktijk relevant kan zijn.
Goede lerarenteams als sleutel voor breedvormend onderwijs
Door Marco Snoek en Ina Cijvat (Hogeschool van Amsterdam)
Breedvormend onderwijs vraagt niet alleen om nadenken over de inhoud van het onderwijs, maar ook over hoe je dat gezamenlijk vormgeeft binnen een school. Bij dat vormgeven zitten bestaande structuren vaak in de weg. Die structuren kunnen leiden tot patronen die schoolbrede implementatie van concepten, zoals breedvormend onderwijs, bemoeilijken.
In deze workshop staan we – op basis van onderzoek en gesprekken met leraren en schoolleiders – stil bij veelvoorkomende patronen en verkennen we samen hoe je binnen jouw context die patronen kunt aanpakken.
Kinderen als co-creators
Door leerlingen van Onderwijsroute 10-14 en Sebastiaan van der Laan
De Lassus Campus in Zwolle heeft samen met leerlingen en externe partners het project ‘Zwolle Schoon’ opgezet. Dit initiatief, ontworpen via Project Based Learning (PBL), staat in het teken van het vergroten van de bewustwording rondom zwerfafval en het schoonhouden van de stad.
Tijdens deze interactieve workshop pakken leerlingen en docenten het project stap voor stap uit. Samen met de deelnemers worden, aan de hand van de PBL-methode, nieuwe projectideeën ontwikkeld die direct toepasbaar zijn in de schoolomgeving van de deelnemers.
Jezelf leren verstaan en reguleren
Door Dion Sondervan, Fransje Damen en studenten van de Hogeschool van Amsterdam
In deze workshop ga je al onderzoekend je eigen professionele zelfbeeld en zelfregulatie onder de loep nemen. Dit doe je individueel en in gesprek met anderen.
Vervolgens ontwerpen we onze eigen avatar als uniek voorbeeld. Uit dit voorbeeld wordt duidelijk hoe we invulling geven aan de karakteristieken behorende bij een zelfregulerende professional die zichzelf verstaat. In een afsluitend gesprek bespreken we de overeenkomsten en verschillen.
De lerende en onderzoekende organisatie
Door Bas Rosenbrand en Marytske Veltman (Spring, HS Leiden)
Binnen de opleiding Spring van Hogeschool Leiden leren we voortdurend: als team, met studenten, met scholen en met collega’s van andere opleidingen. Op die manier is het gelukt om deze opleiding al vijf jaar met succes draaiende te houden, met slechts twee jaar voorbereiding. In de loop der jaren hebben we veel ervaring opgedaan in wat werkt en wat niet werkt.
Deze workshop gaat over hoe je met elkaar als team en met studenten leert binnen een project, een opleiding of een school. Bas en Marytske delen hun ervaringen, je kunt je vragen stellen en neemt je eigen project mee. We kunnen met elkaar onderzoeken wat een volgende stap of richting zou kunnen zijn.
Taal: de grote gelijkmaker
Door Pascalle Ruigrok (HS Leiden)
Taal is de grote gelijkmaker in het onderwijs, blijkt uit onderzoek binnen de opleiding Spring van Hogeschool Leiden. Verschillen in taalontwikkeling zijn bepalend voor alle andere ontwikkeling. Binnen Spring zijn ze gaan werken met de taalronde om het taalvermogen van kinderen aan te spreken en uit te bouwen. Aansluiting met de leefwereld van kinderen, omgaan met verschil en breedvormend onderwijs gaan bij de taalronde hand in hand.
In deze workshop gaan we een taalronde ervaren en hiernaar kijken vanuit de bouwstenen van breedvormend onderwijs.
Ontwerp brede vorming met een team
Door Moosje Hekstra, Jo-Ann Plet (College ZUYD) en Hanneke de Graaff (NIVOZ)
Onderwijs verbeteren doe je met een team. Hoe kan een team in positie komen om breedvormend onderwijs in te richten? We starten met de ervaringen van Moosje Hekstra. Zij is naast leerlingbegeleider ook leider van het team dat aan breedvormend onderwijs werkt op College ZUYD. We duiden haar verhaal aan de hand de bouwstenen van breedvormend onderwijs.
Vervolgens nodigen we je uit je eigen teamverhaal te schrijven. Wie zitten in je team en wie staan eromheen? Wat maakt dit team mee, hoe wordt het geholpen en hoe niet? En dit wetend: hoe zie je de toekomst van dit team voor je? Welk verhaal schrijven jullie samen? We maken gezamenlijk een verhaal dat kan helpen om koers te houden.
Leiding geven aan ‘sense of belonging’
Door Jael de Jong Weissman en studenten van Windesheim
Deze workshop neemt je mee op een reis. We starten met een korte introductie die doet denken aan het begin van een vlucht: “Welkom aan boord van de vlucht van ‘het huidige moment’ naar sense of belonging in breedvormend onderwijs.’”
Bij aanvang krijg je een set wegwerp-oortjes waarmee je via QR-codes op verschillende locaties in de ruimte kunt luisteren naar persoonlijke verhalen van leerlingen, studenten of docenten. De persoonlijke verhalen bieden waardevolle inzichten in hoe je als onderwijsprofessional een cultuur van inclusie en verbondenheid kunt stimuleren en ondersteunen in de klas en daarbuiten.
Krachtige keuzes voor een cultureel-responsief curriculum
Door Wouter Smets (EMPO, Erasmus Universiteit)
Bij onderwijs in burgerschap en andere maatschappelijke vakken dringt zich voortdurend de vraag op welke inhouden de moeite waard zijn om onderwezen te worden. Welke vraagstukken breken de wereld van jongeren open? En welke thema’s en onderwerpen zijn dan weer overbodig?
In een diverse samenleving dringen doordachte docentkeuzes zich op. In deze workshop koppelen we pedagogische en didactische inzichten over cultureel-responsief onderwijs aan elkaar. We zoeken naar hoe curriculaire keuzes kunnen leiden tot betekenisvol mens- en wereldonderwijs voor jongeren van vandaag. Deze workshop sluit aan op de workshop Culturele Responsiviteit van Farida, die ’s ochtends plaatsvindt.